STEGEN – Kunst Kijken Monnickendam, 2 en 3 oktober 2004

Kunst Kijken Monnickendam (www.kunstkijkenmonnickendam.nl)
De werkgroep Kunst Kijken Monnickendam organiseert al vanaf 1980 exposities. Aanvankelijk gebeurde dit in het cultureel centrum De Bolder, later werd de hele binnenstad van Monnickendam het expositieterrein. De werkgroep, overwegend bestaand uit beeldend kunstenaars, nodigt steeds naar eigen smaak en inzicht interessante kunstenaars uit, een weekend lang te exposeren. In 2003 kende de gemeente Waterland de Kunst en Cultuurprijs Waterland aan deze werkgroep toe. Voor de kunstroute in het weekend van 2 en 3 oktober 2004 stelde de werkgroep het thema Stegen vast, waarbij zowel de stegen zelf als de aangrenzende huizen en tuinen zouden worden ingeschakeld. En men zocht een dichter, voor het eerst. Zo kwam ik via een vriend, de beeldend kunstenaar Reinder van der Woude uit Amsterdam (koopt diens schilderijen!), op audiëntie bij de werkgroep.

De dichter en de stegen
Al na de eerste kennismaking en de rondleiding door de krochten van Monnickendam borrelden in de trein terug de ideeën bij mij op. Ik had een deprimerende steeg gezien omdat ie nieuw was nagebouwd naar middeleeuws model maar met de verkeerde materialen en er hing nog een oerlelijk vormgegeven bord in ook: “geen fietsen plaatsen in de steeg”. Heerlijk! Met dat opschrift wilde ik iets gaan doen, bijvoorbeeld het compleet verbasteren, wat dacht je van “Deense sla is een patent tegengif”? Met de echte stegen in dit prachtige oude havenstadje aan de Zuiderzee was niets mis natuurlijk, ik raakte er filosofisch van gestemd en kwam al snel op het volgende gedicht:

STEGEN

Stegen zijn de menselijke maat.
Stegen zijn: Connectie.
Gewoon de smalste weg
van A naar B. Einfach!

Toch weet je nooit wie je zijn zult
aan het eind.

Maar een dichter moet niet schrijven, hij moet lézen op zo’n weekend. De Consistoriekamer van de oude Lutherse kerk was nog vrij en leek mij de perfecte plek om gasten te ontvangen als een poëtisch rustpunt in de lange route met beeldende kunst.
En zo begon er meer te stromen. Ik stuurde mijn ideeën in en werd direct aangenomen. Afgesproken werd dat ik, naast de ontvangst van bezoekers in de consistoriekamer, gedichten in allerlei vormen zou aanbrengen in de stegen van de stad.
(foto Willem Straatman)

Hofdichter van Monnickendam
Zo werd ik de hofdichter van Monnickendam in een koninkrijk van twee dagen.
Mijn levens- en muziekpartner Anneke Rot (zie www.muzemakers.com), onze vriendin Ricky Geurds en ik huurden een “bed and breakfast” in het hartje van de stad en gingen aan de slag. In de Moordsteeg brachten we met kistletters in acrylverf bovenstaand gedicht Stegen aan; op een daklijst in de Nieuwesteeg het gedicht Droom en op een zwartgeteerde wand in koper-ogende plakletters “Oh straal voor mij! Ooit straal ik terug”; op een verwaarloosde, zeg maar blootliggende muur in de Niesenoortsteeg geslagen in een plaatje lood de regels “Wees jij mijn huid, ben ik jouw muur”; in de Griet Scheeljannessteeg met kleurige plastic plakletters het opschrift “Met de waan van de dag veegt de kunst de vloer aan”, en in de Tonnesteeg (tussen de Groote Noord en de Gooische Kade) in gele acrylverf op grauw cement met kistletters (sjablonen) het drieluik “Wat doet die dichter”, waarvan nummer III luidt “Ik voel je warmte./ Dat doen stegen./ Nu heb je het nooit meer koud hier./ Dat doen dichters.” Het werk is allemaal verzameld in miniboekje nr. 37 “Stegen zijn de menselijke maat”, zie websitehoofdstuk Dichter.

Geen fietsen plaatsen: 83 anagrammen
En dan nu een woord over het klapstuk van het project (afgezien van des dichters levende voordracht uit eigen werk naar keus van het publiek in een permanent bomvolle consistoriekamer): Het anagrammenproject “Geen fietsen plaatsen in de steeg”. Dit opschrift in de Gruttersteeg oogt te lelijk voor woorden en daarom heb ik er vele aan gewijd. Anneke en ik hebben er met behulp van letters uit het Scrabblespel 83 varianten op gemaakt, “anagrammen”, wat inhoudt dat we met precies die letters, niet meer en niet minder, nieuwe zinnen hebben bedacht. Zijn we lang mee bezig geweest. Anneke, puzzelverslaafde in aanleg, was niet te stoppen. Let op:

DAGEN EEN FIETS IN STEEG STAPELEN
DEENSE SLA IS EEN PATENT TEGENGIF
EDE IS ENGE GEEST EN TINNEFPLAATS
EN EENS GAAPT DE LIEFSTE IN STEGEN
ENGELAND IS TEGEN PASTEIFEESTEN
FIETSENDE AGENTE PLASTE EENS GIN
GEEF SADISTEN ENGELENSAP EN TIET
NIET AFDINGEN ALS EEN GEEST PEEST
SPELEN GENEEST TE ENGE INTIFADAS
(enzovoort…)

Vervolgens zijn ze met houten letters in de handdrukkerij De Houtpers van Niek Smaal in Wageningen op stroken karton in hetzelfde formaat als het originele bord gedrukt. Daarna gelamineerd. Daarna in de Gruttersteeg geplakt. Diezelfde nacht nog gestolen (gun hangjongeren ook hun pretje). Volgende ochtend vroeg scheurde de hofdichter naar Wageningen en terug voor reservebordjes. Alsnog opgehangen en op tijd klaar. Daarna hebben Anneke en Ricky gedurende het weekend de bevolking van Monnickendam aan het werk gezet om nog meer varianten te verzinnen. Ze hadden daarvoor lettersets in allerlei soorten gemaakt: bierdopjes met plakletters er in, plankjes, houten blokjes. Iedereen deed mee. Sommigen schreven de zin op en kwamen de volgende dag met vijf ongekende varianten. Groot succes! Geen enkele krant heeft erover geschreven, de smaakmakende journalist bleek ziek te zijn dat weekend. Vandaar deze uitweiding. Er gaat al zoveel schoons ongezien verloren…