Gedichtenmarathon

Gedichtenmarathon - Wageningen 3 tot 5 mei 2005

Ter gelegenheid van de viering van 60 jaar bevrijding is van 3 tot 5 mei 2005 is in de openbare bibliotheek van Wageningen (de bblthk) een 24 uurs non-stop gedichtenmarathon gehouden. Ik was daarvan een der organisatoren. Op een pauze van dertig minuten na heb ik gedurende de hele periode de marathon begeleid en waar nodig gepresenteerd.

Hieronder een ingekorte versie van het verslag, dat ik op 2 mei 2006 officieel aan burgemeester Van Rumund heb overhandigd tijdens een bijeenkomst in de bibliotheek. Naast teksten over het hoe en waarom van dit evenement zijn in het verslag alle namen van de voordragers opgenomen plus de titels en auteurs van alle voorgedragen gedichten. Ik plaats deze tekst hier omdat er informatie in staat die nuttig is als je zelf iets dergelijks wilt organiseren.

Opening door Jules Deelder

De marathon werd op 3 mei om 23:50 uur in de bibliotheek geopend door Jules Deelder en op 4 mei om 24:00 uur op het 5 Mei Plein, voorafgaand aan het aansteken van het Bevrijdingsvuur, afgesloten door Driek van Wissen, dichter des vaderlands, met een voor deze gelegenheid geschreven gedicht. Tijdens Dodenherdenking om 20.00 uur werd de marathon twee minuten stilgelegd. De marathon heeft 2250 bezoekers getrokken. Het aantal geregistreerde afzonderlijke deelnemers is 242. Zij lazen tezamen ongeveer 1000 gedichten voor. Er is voor gekozen om geen muziek of andere entre-acts in het programma op te nemen.

Wij waren als organisatoren onder de indruk van de respons en de concentratie bij publiek en deelnemers. Deze activiteit leek aan een behoefte te voldoen. Gedichten zijn belangrijk voor heel verschillende mensen, maar er lijkt geen institutionele vorm te zijn om daar ruimte aan te geven. Wat wij kennen is enerzijds de poëzieavond waarop een of meer dichters lezen uit eigen werk , en anderzijds de besloten leesclubs – maar daar gaat het meestal om proza en om het uitwisselen van meningen daarover.

Opzet

De opzet was, letterlijk 24 uur non-stop poëzie te doen klinken met zo kort mogelijke wisselingen. Het streven daarbij was, onder de 40 seconden per wisseling te blijven. Hiervoor werd een systeem van voorintekening en volgnummers gebruikt, en werden bij het lezen twee microfoons afwisselend gebruikt. In de week voor de marathon tekenden zich de drukker bezette en lege plekken in het schema af, waarna actie kon worden ondernomen om de onbalans te corrigeren. Studentenverenigingen, bijvoorbeeld, werden gericht benaderd om als groep een aaneengesloten blok in de nacht te adopteren. Tijdens de marathon kregen de lezers het verzoek hun volgnummer duidelijk zichtbaar op hun kleding te plaatsen, zodat de daaropvolgende deelnemers zich gereed konden houden. De organisatoren begeleidden deze wissels actief.

Flexibiliteit

De keuze om zonder inleider te werken bleek heilzaam voor een vlotte gang van zaken. Flexibiliteit was essentieel om het onaangekondigd wegblijven van lezers en spontane nieuwe aanmeldingen te kunnen inpassen. In een enkele geval was het bij onverwachte lacunes nodig dat de leden van het organisatiecomité als invaller een extra leesbeurt deden. Daarom werden volgnummers pas ongeveer 20 minuten voor de spreekbeurt definitief vastgesteld; een systeem dat een alerte en slagvaardige intake-balie vergde, maar alle 24 uren uitstekend heeft gewerkt. Eveneens om zoveel mogelijk netto-tijd voor de poëzie vrij te maken, kregen de lezers het verzoek hun inleiding te beperken tot het allernoodzakelijkste.

Non-stop

Om het non-stop karakter van de marathon te waarborgen werd tijdens de voettocht van Driek van Wissen na zijn optreden in de bibliotheek naar het 5 mei plein de marathon tegelijkertijd voortgezet in de bibliotheek, en daar om 24.00 uur afgesloten door Laurens van der Zee met gedichten en Anneke Rot met anagrammen op het motto van het bevrijdingsfeest van dit lustrumjaar Vrijheid delen is de kunst.

Deelnemers

Gestreefd is naar volledige registratie van de deelnemers en de gelezen gedichten. Op het inschrijfformulier werden naast naam, adres, leeftijd en beroep de titels, auteurs en bron van de te lezen gedichten gevraagd. Naar het beroep werd gevraagd om een beeld te krijgen van het maatschappelijk draagvlak van dit evenement.
Deelname aan de marathon stond open voor mensen uit het hele land.Hoewel het merendeel uit Wageningen en wijde omgeving kwam, waren er ook deelnemers uit bijvoorbeeld Amsterdam, Oldeberkoop, Utrecht, Winterswijk, Boxmeer en Tilburg. De marathon heeft deelnemers van verschillende leeftijden en uit veel verschillende beroepsgroepen getrokken. De jongste geregistreerde lezer was 7 jaar, de oudste 91.

Beroepen en talen

Beroepen werden genoteerd als: boekhouder, receptionist, werkloos, kunstenaar, docent piano, grafisch medewerker, vluchteling, manager, student, fotograaf, maatschappelijk werker, levenskunstenaar, advocaat, huisvrouw, gepensioneerd, scholier, multi-media engineer, huisarts, wethouder, politieagent. Zoals gezegd stond de inhoud vrij. Het feit, de vrijheid, van het openlijk lezen stond voorop. Toch plaatsten nogal wat deelnemers hun keuze in het teken van herdenking van de oorlog en viering van de bevrijding, soms met een geëmotioneerde inleiding.Zo werd van een onbekende schrijver een beklemmend gedicht over de strijd op de Grebbeberg gelezen. Overwegend werd uit bundels van bekende dichters gelezen zoals in de bijlage is te zien. Opvallend was de aandacht voor Pablo Neruda die zowel in het Nederlands als in het Spaans vaak werd gelezen en voor de klassiekere Nederlandse dichters als Vasalis en Bloem. Gelukkig werd daarnaast ook de lichte toets getroffen met gedichten van Wilmink, Kees Stip, Bomans en Toon Hermans. Ook eigen werk was vaak verrassend.

Inhoud

Zoals gezegd stond de inhoud vrij. Het feit, de vrijheid, van het openlijk lezen stond voorop. Toch plaatsten nogal wat deelnemers hun keuze in het teken van herdenking van de oorlog en viering van de bevrijding, soms met een geëmotioneerde inleiding.Zo werd van een onbekende schrijver een beklemmend gedicht over de strijd op de Grebbeberg gelezen. Overwegend werd uit bundels van bekende dichters gelezen zoals in de bijlage is te zien. Opvallend was de aandacht voor Pablo Neruda die zowel in het Nederlands als in het Spaans vaak werd gelezen en voor de klassiekere Nederlandse dichters als Vasalis en Bloem. Gelukkig werd daarnaast ook de lichte toets getroffen met gedichten van Wilmink, Kees Stip, Bomans en Toon Hermans. Ook eigen werk was vaak verrassend.

Publiek

Gedurende de hele 24 uur was publiek aanwezig. In totaal bezochten 2250 mensen de marathon. De aandacht en het enthousiasme van de luisteraars waren onverminderd groot. Dit hielp de organisatoren deze krachtproef vol te houden. Hoogtepunten waren de volledig gevulde zaal met ruim 120 belangstellenden bij de start en daaropvolgende twee uur en de plusminus laatste zes uren van de marathon. Het minimum was ongeveer 10 luisteraars – naast de organisatoren – in de eerste nacht tussen ongeveer 3 en 6 uur. Velen kwamen meerdere keren, bijvoorbeeld vóór hun werk en na afloop van hun werk. Deelnemers die hadden voorgelezen bleven vaak nog lange tijd na, en meldden zich soms spontaan aan voor een nieuwe beurt. Media-aandacht van onder meer “De Ochtenden”(Vara Radio), het Radio I Journaal en het NOS-journaal brachten spontaan nieuwe deelnemers naar Wageningen, onder wie de stadsdichter van Almere, en een heer uit Huizen.

Annagrammen

Als spel voor luisteraars die zich misschien wilden vertreden, organiseerde Anneke Rot het maken van anagrammen (dus variaties met dezelfde letters) op de nationale leus Vrijheid delen is de kunst. Bezoekers konden met vooraf gemaakte lettersets hun eigen anagrammen in elkaar puzzelen als aanvulling op de ruim 50 die Anneke Rot zelf reeds als voorbeeld had gemaakt. Een selectie: Vrijheid is sekten dulden/ Vrijheid stelen is knudde/ Heden vrij ik en lust de dis/ Je dikste vriend is nu held/ Dit heden is vreselijk dun/ In Dresden vult hij de kies. Tot hilariteit van de zaal las zij als slot van de marathon in de bibliotheek alle anagrammen in een tempo à la Jules Deelder voor. De anagrammen zijn als bijlage aan het verslag toegevoegd.