Laurens van der Zee -- Dichter

Of ik in september 2007 met een tekstinstallatie mee wilde doen met een groepstentoonstelling over het jaar 2050, was een vraag die beeldend kunstenaar Paul Dunki Jacobs me ergens in het voorjaar van 2007 voorlegde. De expositie zou gaan heten Holland2050, en op meerdere locaties in Wageningen plaatsvinden, waaronder de toenmalige vaste expositieruimte van ons kunstenaarsplatform, de FlexExpo. De andere uitgenodigde kunstenaars waren Heidi Linck, Sam Samshuijzen, Bert van Santen en Jet van der Velden. Ik voelde me vereerd door de uitnodiging - Paul had zijn mede-exposanten met zorg gekozen - maar voor het thema liep ik niet warm. Het leek wel een schoolopstel, over de opwarming van de aarde, overstromingen en belastingsoorten waar we nu nog niet van kunnen dromen. Ik dacht ook: "Ben ik er eigenlijk nog wel in 2050?". Dan zou ik 102 zijn. Moet kunnen. Dan heb ik nog een hoop te doen. Zou het een opgaande lijn zijn of zou er een knik in de grafiek komen? De laatste twintig jaar in de zalige onwetendheid van dementie? Of zou ik toch nog ergens heel goed in worden en misschien zelfs wel beroemd?

Levenseinde
Zo kwam ik op het idee tussen 2007 en 2050 voor elk jaar een verschillend levenseinde voor mijzelf te verzinnen. Hoe dat leven er uit had gezien, zou je kunnen aflezen uit de rouwadvertentie, immers de meest compacte terugblik op iemands leven en de plaats die hij of zij heeft ingenomen. Ik heb veel moeten overwinnen om die regels over mijzelf op papier te zetten. Ik heb namen verzonnen van kleinkinderen die nog niet eens op stapel staan. Ik heb crises in mijn relatie moeten bedenken hoewel ik veel liever tot het eind bij Anneke zou zijn. Ik ben als methadonjunk gestorven in Rotterdam en ook gevonden langs een spoorlijn bij Zutphen. Gelukkig ben ik ook nog professor in Arabisch geworden. En door heel Nederland erkend als schrijver. Een vrolijke noot mocht er ook in. Een van de rode draden is mijn val van een keukentrapje, steeds aan de vooravond van een plechtigheid "alwaar" ik "een belangrijke toespraak" zou houden. De veldtocht van 2030 om Vlaanderen weer bij de Republiek der Nederlanden te voegen is dankzij mij een succes geworden. Al deze levens heb ik

opgeschreven. Beeldend kunstenaar Robbert Kamphuis heeft ze grafisch vormgegeven in de stijl van NRC Handelsblad.

Computer
Al overleggend werd Robbert zo enthousiast dat we besloten hebben het project verder samen uit te voeren, waarbij hij een rouwadvertentiecomputer ging maken die rouwadvertenties voor bezoekers samenstelde en uitprintte aan de hand van gegevens die ze invoerden. Honderden begraafplaatsen en rouwcentra heeft hij ingevoerd, evenals statistische gegevens over je levensverwachting op basis van je eet-, drink- en rookgewoontes. En natuurlijk de bekende clichés en obligate gedichtjes. Knap werk! Het geheel heeft van 7 t/m 30 september 2007 als onderdeel van de "Holland2050" expositie in de Flex Expo in Wageningen gestaan, de toenmalige expositieruimte van het Platform Beroepskunstenaars Wageningen. Ons project heeft veel losgemaakt. Begin 2008 heb ik bij de opening van de expositie In Wageningen Begraven in museum De Casteelse Poort een toespraak onder meer over dit project gehouden en mijn rouwadvertenties een aantal maanden tentoongesteld.

Fragmenten van onderstaande tekst hebben we in de loop van de tijd als toelichting gepubliceerd:

DRIEËNVEERTIG MANIEREN OM TE GAAN
Rouwadvertenties als kilometerpaaltjes langs de H 2050

Robbert Kamphuis , beeldend kunstenaar (www.robbertkamphuis.nl)
Laurens van der Zee, dichter (www.laurensvanderzee.nl)

Een eenvoudig mens met drieënveertig levens
In Holland 2050 tonen Robbert Kamphuis en Laurens van der Zee in de Flex Expo drieënveertig levens tussen 2007 en 2050, drieënveertig scenario's voor een pad dat alle kanten op kan gaan. Het gaat om één leven, dat tussen nu en 2050 kan leiden naar de goot, de top, het Grote Weten of het Alles Vergeten. Het is het leven van een tot nog toe eenvoudig mens, Laurens van der Zee, dichter en muzikant te Wageningen, met een vooropleiding in de niet-westerse sociologie. Of hij morgen nog leeft weet hij niet. Of hij over een jaar een Bekende Nederlander is of naamloos in New York in een goot crepeert weet hij ook niet.

In de krant
Wat we wel weten is dat hij, net als ieder ander, op een dag de krant haalt. Wat we er van gebakken hebben leid je af uit de rouwadvertentie die de nabestaanden opstellen. En wélke nabestaanden! Was het een leven volgens de regels van de moraal, of een leven dat zich op de grens van onze spelregels afspeelde? Heeft de eerzame huisvader alle schepen achter zich verbrand en zich in Colombia gestort in de armen van een indiaanse? Is hij naamloos verdwenen, gegoten in een blok beton omdat hij teveel wist? Heeft hij plotseling het licht gezien en is kluizenaar geworden in het Zwarte Woud of in Nepal? De rouwadvertentie licht een tip van de sluier...

Bij de foto's:

Monnik in Tibet (2040) en conciërge (2039).
Beroemde schrijver (2024).
Robbert en Laurens bij hun project.
Griezelen om eigen rouwadvertentie.
Zoontje wil niets van moeder's sterfelijkheid weten.

ENKELE VOORBEELDEN VAN ROUWADVERTENTIES

[2011]
Geheel versleten is heengegaan ons zeer gewaardeerd bestuurslid

Laurens van der Zee

Onvermoeibaar zette hij zich in voor het welzijn van de bewoners van Wageningen en wijde omgeving. Met zijn eruditie, tact en humor maakte hij het onmogelijke mogelijk.

Wij zijn vertwijfeld. Hoe moeten wij nu verder?

Wageningen, 18 maart 2011

Bestuur Wageningen Monumentaal, bestuur Stichting Samenwerkingsverband Hoogland-Indianen SHI, bestuur Platform Beroepskunstenaars Wageningen BKW, bestuur Vereniging Folkcorn, bestuur 't Gilde regio Veluwe, bestuur Vrijzinnige Protestantenbond Gelderland, bestuur Oldimer Pick-Up Club de Pook, bestuur oldtimerrijders Veenendaal en omstreken VOC, bestuur Volvo Amazonvereniging Midden, bestuur Stichting UNESCO-lezingen, bestuur buurtcomité Wageningen Oost, bestuur Vrijwilligerswerk Wageningen, bestuur Ons Pardon, bestuur Vluchteling Onder Dak, bestuur Overkoepelend Bestuur Midden-Nederland.

Extra rouwdienst tevens crisisberaad in de grote zaal van Junushoff, 20 maart 2011, aanvang 09.00 uur.

[2013]

Diep bedroefd zijn wij, dat aan de vooravond van de viering van het 750-jarige bestaan van onze stad, alwaar hij een belangrijke toespraak zou houden, is overleden

Laurens van der Zee
Alom gewaardeerd ingezetene van Wageningen

Geert van Rumund, burgemeester
Namens bestuur en bevolking van Wageningen
10 oktober 2013

[2015]
Je was oud maar aardig en je hebt geen van ons ooit wat geflikt. Vaarwel

Laurens van der Zee

Hopelijk heb je het daar beter.

Rotterdam, 10 december 2015
Je maatjes van de Methadonbus

[2017]
Met verslagenheid en ongeloof ontvingen we het bericht dat plotseling is overleden onze mede-student Arabische talen en culturen

Laurens van der Zee

Op latere leeftijd - hij was 65 toen wij hem leerden kennen - voegde hij zich bij ons en bracht door zijn enthousiasme, talent en levenswijsheid onze studie op een hoger plan. Wij zijn erg verdrietig dat hij zijn ideaal niet heeft kunnen verwezenlijken, maar we zijn er trots op dat hij de vervulling van zijn levenswens in ons midden heeft aangevat.

Leiden, 18 november 2017
De studenten van de Vakgroep
Arabische Talen en Culturen
Universiteit Leiden

[2025]

Dag lieve Knutselopa!
Wij hebben zoveel van u geleerd!
En we hebben ook nog zo gelachen.
Wij zullen goed voor uw schroefjes en moertjes
en al die andere dingen zorgen.

Arnhem, Wageningen, juli 2025

Pieter
Willem
Joris
Loet

Jooske
Floor
Basje

[2042]
De Republiek der Nederlanden rouwt om het heengaan van

drs. L. van der Zee
drager van het Grootkruis van Verdienste

Utrecht, 27 juli 1948 Amsterdam, 11 maart 2042

In het jaar 2030 maakte hij een einde aan het wegkwijnen van het Nederlands onder miljoenen van onze broeders in het Zuiden door Vlaanderen te bevrijden van het juk der Walen en het terug te voeren tot de moederschoot.
De jonge Republiek is hem alles verschuldigd.

Amsterdam, 12 maart 2042

De Republiek der Nederlanden,
W. de Coninck,
Minister van Binnenlandse Zaken

[2049]
Met leedwezen ontvingen wij het bericht, dat op de gezegende leeftijd van 100 jaar te Doorn is overleden onze oud-medewerker

Dr. Laurens van der Zee
Emeritus-Hoogleraar Arabische Talen en Culturen

Zijn dissertatie Vrijdenkers van de Maghreb (2022) , internationaal gezien als een standaardwerk voor islamisten, wierp nieuw licht op vroege onafhankelijke denkers in de Westelijk-Arabische wereld en bracht aldaar en in de gehele Arabische wereld een impuls aan onderwijs, opvoeding en wetenschappen, waarvan wij de zegenrijke gevolgen thans waarnemen.

Leiden, 3 maart 2049
Faculty of Arabic Languages & Cultures,
Leyden University

- 0 -